Choć daje świetne efekty, niektóre osoby ją demonizują lub wyśmiewają. Wokół toksyny botulinowej, bo o niej mowa, narosło wiele mitów. Tymczasem jest to substancja powszechnie stosowana w medycynie – nie tylko estetycznej. Aby rozwiać wątpliwości pacjentów dotyczące jej działania, przygotowaliśmy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania.
Co to jest toksyna botulinowa?
Toksyna botulinowa, czyli jad kiełbasiany, jest białkową neurotoksyną produkowaną przez bakterię Clostridium botulinum. W zależności od szczepu tej bakterii, możemy wyróżnić aż 8 typów toksyny botulinowej – są one oznaczone literami od A do H. Na potrzeby medycyny estetycznej wykorzystuje się 3 z nich – A (zdecydowanie najczęściej), B i E.
Do czego służy toksyna botulinowa?
Toksyna botulinowa jest najbardziej znana jako substancja wykorzystywana w medycynie estetycznej do wygładzania zmarszczek i poprawy owalu twarzy. Jednak wbrew powszechnej opinii nie jest kosmetykiem – to lek, który poza celami estetycznymi jest wykorzystywany także do leczenia niektórych schorzeń, np. nadpotliwości, bruksizmu, bólu migrenowego czy kurczów mięśni.
Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?
Toksyna botulinowa jest substancją trującą, która może prowadzić do botulizmu – choroby o ostrym przebiegu, wymagającej pilnej interwencji medycznej. Jednak do zatrucia jadem kiełbasianym dochodzi najczęściej w wyniku spożycia źle konserwowanej, skażonej żywności – jest to tzw. botulizm pokarmowy. Botulizm jatrogenny, rozwijający się po iniekcji toksyny botulinowej, zdarza się bardzo rzadko, głównie na skutek podania zbyt dużej dawki substancji.
Toksyna botulinowa wykorzystywana w medycynie jest lekiem przebadanym i bezpiecznym, podawanym w małych dawkach. Należy jednak wiedzieć, że iniekcja substancji to procedura medyczna, która wiąże się z podaniem leku – z tego względu powinna być wykonywana przez lekarza. To właśnie lekarz jest w stanie ocenić stan zdrowia przed zabiegiem, dobrać dawkę toksyny, a także odpowiednio zareagować na wypadek wystąpienia niepożądanych reakcji organizmu, takich jak wstrząs anafilaktyczny czy atak padaczki.
Jakie są przeciwwskazania do zabiegu z wykorzystaniem toksyny botulinowej?
Na zabiegi z użyciem toksyny botulinowej nie powinny decydować się kobiety w ciąży i karmiące piersią, osoby cierpiące na choroby mięśniowe i przyjmujące niektóre leki (np. przeciwzakrzepowe). Przeciwwskazaniami są także stan zapalny lub infekcja skórna w miejscu zabiegu. Wszelkie wątpliwości dotyczące zabiegu pacjent może rozwiać podczas konsultacji lekarskiej.
Jak długo się utrzymuje toksyna botulinowa?
Efekty po zabiegu z wykorzystaniem toksyny botulinowej utrzymują się zwykle od 3 do 6 miesięcy. Dokładny czas zależy od wielu czynników, m.in.: dawki substancji, obszaru leczenia czy indywidualnych cech pacjenta. Powrót skóry i funkcji mięśni mimicznych do poprzedniego stanu zachodzi stopniowo.
Czy toksynę botulinową można rozpuścić?
To dość często pojawiające się pytanie wynika z faktu, że niektórzy pacjenci mylą toksynę botulinową z kwasem hialuronowym. To dwie różne substancje. Kwas hialuronowy można rozpuścić przy pomocy substancji zwanej hialuronidazą, jednak w przypadku toksyny botulinowej takiej opcji nie ma. Należy zatem poczekać, aż substancja przestanie działać.
Jak toksyna botulinowa zmienia twarz?
Toksyna botulinowa blokuje uwalnianie acetylocholiny, czyli neuroprzekaźnika przekazującego sygnały między neuronami a mięśniami. Dzieje się to na skutek degradacji białek z grupy SNARE, które odpowiadają za transport acetylocholiny. Wskutek tego działania dochodzi do osłabienia lub paraliżu mięśni.
Celem zastosowania toksyny botulinowej na obszarze twarzy jest redukcja zmarszczek mimicznych, najczęściej na czole, wokół oczu. Dobór odpowiedniej dawki leku pozwala osiągnąć naturalny efekt odmłodzenia. Jeśli jednak osoba wykonująca zabieg poda pacjentowi zbyt dużą ilość preparatu lub dokona iniekcji w nieodpowiedni sposób, może to doprowadzić do tzw. efektu maski, czyli sztywnej, nieruchomej, wyglądającej na pozbawioną emocji twarzy. Dlatego tak ważne jest, by iniekcja toksyny była wykonywana przez profesjonalnego lekarza.
Co się dzieje z toksyną botulinową po czasie?
Substancja jest metabolizowana, co oznacza, że organizm samoistnie się go pozbywa. Od momentu zabiegu do całkowitej redukcji toksyny botulinowej mija zwykle od 3 do 6 miesięcy.
Jak często powtarzać zabieg z wykorzystaniem toksyny botulinowej?
Odpowiedź na to pytanie wynika z poprzedniej – zabiegi z użyciem toksyny botulinowej warto powtarzać nie częściej niż co 3-6 miesięcy. Taki odstęp czasu ogranicza ryzyko powstania przeciwciał, które negatywnie wpływają na efekty kolejnych iniekcji.
Jak się przygotować do zabiegu z użyciem toksyny botulinowej?
Zabieg powinien być poprzedzony konsultacją lekarską, w trakcie której lekarz oceni stan skóry i wykluczy przeciwwskazania do wykonania procedury medycznej. Zaleca się, by kilka dni przed iniekcją nie pić alkoholu i nie przyjmować antykoagulantów i leków przeciwbólowych.
—
Źródła:
[1] Kozioł A., Werwińska N., 2019, Toksyna botulinowa – zastosowanie w zabiegach estetycznych i w medycynie, Kosmetologia Estetyczna
[2] Drożdżyńska M. i inni, 2015, Do czego służy toksyna botulinowa?, Journal of Laboratory Diagnostics
[3] Mazurkiewicz-Pisarek A., Płucienniczak A., 2009, Toksyna botulinowa – cudowna trucizna, Biotechnologia
[4] Drużyńska M., Kubek M., 2024, Młodość, wieczna młodość, czyli chemia w medycynie estetycznej, Analit 14
[5] Hagas T.F. i inni, 2018, Duration of effectiveness of Botulinum toxin type A in excessive gingival display: a systematic review and meta-analysis, Brazilian oral research 32